مقالۀ نگاهی دوباره به اضافۀ اقترانی

چکیده

اغلب دستورنویسان سنتی در شرح اضافۀ اقترانی از اضافۀ استعاری کمک می­گیرند، اما تفاوت زیادی بین این دو اضافه وجود دارد. مهم‌ترین این تفاوت­ ها در ساختار تشبیهی اضافۀ استعاری است که اضافۀ اقترانی چنین ساختاری ندارد.

 برخلاف نظر دستوریان که مضاف را در اضافۀ اقترانی قصد اصلی می­دانند، آنچه در اضافة اقترانی مدنظر است ترکیبِ مضاف و مضاف­ الیه است نه هریک از آنها به‌تنهایی. در اغلب جمله‌هایی که در آنها اضافۀ اقترانی به‌کار رفته است با حذف مضاف یا مضاف­ الیه، جمله مفهومی کنایی پیدا می­ کند؛ مفهومی که از ترکیب اضافی به دست می­ آید.
راه­کاری که دستورنویسان سنتی برای مشخص‌کردن ویژگی­ های اضافۀ اقترانی بیان کرده‌اند نادرست است. دستورنویسانی هم که از منظر زبان‌شناسی به بررسی موضوع پرداخته­ اند نیز نتوانسته­ اند حق مطلب را ادا کنند و به ظاهر ترکیب اکتفا کرده و همۀ اضافه­ ها را در یک گروه تحت بررسی قرار داده‌اند و از تفاوت­ های معنایی آنها غفلت کرده‌اند.
نتیجۀ تحقیق حاضر به این نکته منتهی شد که در توضیح اضافة اقترانی نباید مقایسه­ای بین اضافة اقترانی و استعاری صورت گیرد. شباهت این دو اضافه صرفاً در ساختار «هسته+ـِ+ وابسته» است.
اگر در بررسی اضافه­ ها، فقط ساختار مدنظر باشد، همۀ اضافه‌ها در یک گروه قرار می­گیرند اما صرفاً به ظاهر ترکیب اکتفاکردن کامل‌کنندۀ مفاهیم دستوری نیست.

 بهتر است در بررسی­ های دستوری ساختار و معنا با هم در کانون توجه قرار گیرند. با این نگاه در اضافۀ اقترانی آنچه مدنظر است مفهوم کنایی این نوع اضافه است، نه مضاف و مضاف‌الیه به تنهایی.

==============================

این تحقیق به صوت مقاله در نشریۀ زبان و ادبیات فارسی شماره 78 دوره 23 چاپ شده است برای دیدن اصل مقاله روی گزینه زیر کلیک کنید:

اصل مقاله نگاهی دوباره به اضافۀ اقترانی