ویِژگی‌های نویسندگان نسل پنجم

فتح الله بی نیاز

 ویِژگی‌های نویسندگان نسل پنجم

یکى از ویژگى‌هاى نویسندگان نسل پنجم فعالیت هم‌زمان در دو عرصه‌ی داستان‌نویسى و نقدنویسى است. منکر نیستیم که شمارى از این نقدها مشکل دارند و مى‌شود آن‌ها را علمى‌تر، مستدل‌تر و موجزتر نوشت. اما نمى‌توان نکته‌هاى درخشانى را که در این و آن نقطه از یک نقد مى‌بینیم، نادیده بگیریم. فراوانى این پتانسیل‌ها این عقیده را پدید مى‌آورد که اگر این نسل از مطالعه‌ی مستمر و عمیق غافل نشود، در آینده‌اى نه چندان دور منتقدان شاخصى به جامعه‌ی ادبى ایران ارائه مى‌دهد. فقط باید بکوشد که حضور خود را به جامعه‌ی ادبى ایران بقبولاند. و این امکان ندارد مگر با ارتقاء دانش. چون بدون تعارف نمى‌توان ضعف‌هاى تئوریک این نسل را در عرصه‌ی نقد انکار کرد. بسیارى - حتى در سن و سال خود من - هنوز فرق نفوذ ذهن با درون‌نگرى را نمى‌دانند، هنوز با تعداد سطر مى‌خواهند مرز رمانِ کوتاه، نوولت و داستانِ بلند را تبیین و تعیین کنند و هنوز نمى‌دانند که نقش محورى یک اثر مدرنیستى با چه مؤلفه‌هایى مشخص مى‌شود.

پس، حال که نویسندگان نسل پنجم عملاً وظیفه‌ی تحصیل‌کرده‌هاى رشته‌ی نقد و نظر را در عرصه‌ی نقدنویسى به‌عهده گرفته‌اند، باید در امر تئورى سخت بکوشند. در این صورت دیر یا زود با نقدهاى پخته و شسته‌و‌رفته‌ی آن‌ها مواجه مى‌شویم.

عده‌اى از این «نویسندگان – منتقدین» از من خواسته‌اند که فهرستى از کتاب‌هاى نقد و نظر را به آن‌ها بدهم. تا به‌حال چند ده مورد این کار را کرده‌ام، اما مى‌بینم دارد وقت زیادى از من مى‌گیرد. یکى از آن‌ها پیشنهاد ارزشمندى داد: چرا در یکى از سایت‌ها / وبلاگ‌ها درج نشود؟ کدام یک، چون براى من تادانه، هفتان، بازنگار، آدم و حوا، آتى‌بان، ماندگار، جن و پرى، سیب گاززده، خوابگرد، کتابلاگ، من روایت مى‌کنم، والس و خانه‌ی داستان فرقى نداشته و ندارند. پس از خودش پرسیدم. جن و پرى را پیشنهاد کرد.

بگذریم. من زندگى‌نامه‌ی چند منتقد معروف جهان را خوانده‌ام. بیشترشان رشته‌ی اصلى تحصیلى‌شان چیز دیگرى بود (مثل نویسنده‌ها و شاعران خودشان و خودمان) فقط تا جایى که توانسته‌اند کتاب (نظریه و رمان و مجموعه‌داستان) و نقدهاى مختلف خوانده‌اند و شمارى از آن‌ها تا مرتبه‌ی منتقد اول یا دوم این یا آن کشور ارتقاء یافته‌اند.

با حدود چهل و پنج نفر از دوستان مقیم اروپا و آمریکا که بیشترشان در عرصه‌ی علم و فرهنگ از اعتبار برخوردارند، تماس گرفتم و سایت چندین و چند دانشگاه را جستجو کردم و چندین کاتالوگ و کتابچه را تورق کردم، در نهایت به این نتیجه رسیدم - خصوصاً طبق تأکید دوستان - که جدا از درس‌هاى عمومى، تاریخ و جغرافیا و...، روى‌هم‌رفته براى اخذ مدرک دکتراى نقد و نظریه‌ی ادبى 36 کتاب خوانده مى‌شود. شاید (چه بسا قطعاً) فهرستى که جمع‌آورى کردم دقیقاً معادل این 36 کتاب نباشد، اما خیلى هم از مجموع آن‌ها کم‌بارتر نیست.

به هر حال در حد بضاعتم این کتاب‌ها را کلاسه‌بندى کردم. ترتیب پس و پیش در هر سطحى (کلاسى) چندان مهم نیست. حتى مى‌توان شمارى از کتاب‌هاى هر سطح را کنار گذاشت. اما تنى از دوستان صاحب‌نظر توصیه کرده‌اند که در بدترین حالت نیمى از کتاب‌هاى هر سطح خوانده شود.

یقین دارم که مطالعه‌ی مستمر نسل‌پنجمى‌ها، موجب خواهد شد که شمارى از آن‌ها، هر چند معدود، روزى سررشته‌ی نقد ایران را به دست گیرند.

فهرست کتاب‌ها:

بخش نخست (مرحله‌ی اول آموزش)

I) در زمینه‌ی فرهنگ‌ها و واژه‌نامه‌ها (مرحله‌ی اول = مقدماتى)

1- فرهنگ اصطلاحات ادبى - سیما داد - نشر مروارید

2- واژه‌نامه‌ی هنر داستان‌نویسى - جمال میرصادقى و میمنت میرصادقى - کتاب مهناز

II) در زمینه‌ی داستان‌نویسى و نقد (مرحله‌ی اول = مقدماتى)

1- مکتب‌هاى ادبى - رضا سیدحسینى- انتشارات نگاه

2- هنر رمان - ناصر ایرانى - نشر آبانگاه

3- انواع ادبى - سیروس شمیسا - نشر فردوس

4- ادبیات داستانى - جمال میرصادقى-  انتشارات شفا

5- داستان و ادبیات - جمال میرصادقى - انتشارات آیه‌ی مهر

6- شناخت هنر رمان - کاترین لور - ترجمه‌ی محمدرضا قلیچ‌خانى- نشر روزنه

7- چگونه داستان بنویسیم- صدیقه اسماعیل‌لو- انتشارات نگاه

8- عوامل داستان - الهه بهشتى - انتشارات برگ

9- مبانى داستان کوتاه - مصطفى مستور - نشر مرکز

10- درباره‌ی نقد ادبى - عبدالحسین فرزاد- نشر قطره

11- فنون آموزش داستان کوتاه- رضا فرد - انتشارات امیرکبیر

12- روش مطالعه‌ی ادبیات و نقدنویسى - جان پک، مارتین کویل و...- ترجمه‌ی سرورالسادات جواهریان - نشر چشمه

13- در باب ادبیات - جوزف هیلیس میلر - ترجمه‌ی سهیل سمى - نشر ققنوس

14- تأملى دیگر در باب داستان - لارنس پرین - ترجمه‌ی محسن سلیمانى - نشر حوزه‌ی هنرى

15- فن داستان‌نویسى- انتخاب و ترجمه‌ی محسن سلیمانى - انتشارات امیرکبیر

16- داستان از حاشیه تا متن - محمد جواد جزینى - نشر دلوار

بخش دوم (مرحله‌ی نزدیکى به حوزه نقد و نظریه‌ی ادبى):

III) در زمینه‌ی تاریخ ادبیات داستانى (مرحله‌ی اول):

1- سیرى در ادبیات غرب - جى . بى. پریستلى - ترجمه‌ی ابراهیم یونسى - انتشارات امیرکبیر

2- تاریخ ادبیات روسیه - میرسکى - ترجمه‌ی ابراهیم یونسى - انتشارات امیرکبیر

3- تاریخ ادبیات آمریکا - ویلیس ویگر- ترجمه‌ی حسن جوادى - انتشارات امیرکبیر

4- ادبیات داستانى - جمال میرصادقى - انتشارات شفا

5- درآمدى بر ادبیات غرب - رضا نجفى - مؤسسه‌ی فرهنگى آینده‌پویان تهران

6- تاریخ و مسائل زیباشناسى - فیلپ هلى، مونرو بردسلى - ترجمه‌ی محسن فاطمى - نشر حوزه‌ی هنرى

7- تاریخچه‌ی نقد ادبى - ورنون هال - ترجمه‌ی احمد همتى - نشر روزنه

IV) در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبى (مرحله‌ی دوم):

1- عناصر داستان- رابرت اسکولز - ترجمه‌ی فرزانه طاهرى - نشر مرکز

2- داستان کوتاه - یان رید- ترجمه‌ی فرزانه طاهرى - نشر مرکز

3- پیش‌درآمدى بر شناخت رمان - جرمى هاثورن - ترجمه‌ی شاپور بهیان - انتشارات نقش خورشید

4- رمان به روایت رمان‌نویسان - میریام آلوت - نشر مرکز

5- ادبیات قصرى در تار و پود تنهایى (جلد اول) - فتح‌الله بى‌نیاز- نشر قصیده‌سرا

6- نظریه‌ی ادبى - جاناتان کالر- ترجمه‌ی فرزانه طاهرى - نشر مرکز

7- درس‌هایى درباره‌ی داستان‌نویسى - لئونارد بیشاب - ترجمه‌ی محسن سلیمانى- انتشارات سوره‌ی مهر

8- ادبیات قصرى در تار و پود تنهایى (جلد دوم) - فتح‌الله بى‌نیاز- نشر ققنوس

9- در باب طنز - سیمون کریچلى - سهیل سمى - نشر ققنوس

10- نقد خلاق - مسعود اسعدى - نشر حوزه‌ی هنرى

بخش سوم (مرحله‌ی تعمق در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبى):

V) در زمینه‌ی فرهنگ‌ها و واژه‌نامه (مرحله‌ی دوم):

1- فرهنگ اصطلاحات نقد ادبى - بهرام مقدادى - نشر فکر روز

2- فرهنگ ادبیات و نقد - جى. اى. کادن - ترجمه‌ی کاظم فیروزمند - نشر شادگان

3- فرهنگ اصطلاحات ادبى در زبان انگلیسى - مارتین گرى - ترجمه‌ی منصوره شریف‌زاده- پژوهشگاه علوم و مطالعات فرهنگى

VI) در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبى (مرحله‌ی سوم):

1- عمل نقد - کاترین بلزى - ترجمه‌ی عباس مخبر - نشر قصه

2- راهنماى رویکردهاى نقد ادبى - ترجمه‌ی فرزانه طاهرى - نشر نیلوفر

3- نظریه‌ی ادبى - جاناتان کالر- ترجمه‌ی فرزانه طاهرى - نشر مرکز

4- شیوه‌هاى نقد ادبى - دیوید ویچز - ترجمه‌ی یوسفى/ صدقیانى- نشر علمى

5- نامه‌هایى به یک نویسنده‌ی جوان - ماریو بارگاس یوسا - ترجمه‌ی مجید مهتدى حقیقى - نشر شیرین

6- واقعیت نویسنده - ماریو بارگاس یوسا - ترجمه‌ی مهدى غبرائى - نشر مرکز

7- گروتسک در ادبیات - فیلیپ تامسون - ترجمه‌ی غلامرضا امامى - نشر نوید (شیراز)

VII) در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبى (مرحله‌ی چهارم):

1- جهان مدرن و ده نویسنده‌ی بزرگ - مالکوم برادبرى - نشر چشمه

2- درآمدى بر ساختارگرایى در ادبیات - رابرت اسکولز- ترجمه‌ی فرزانه طاهرى - نشر مرکز

3- راهنماى نگارش گفتگو - ویلیام نوبل - ترجمه‌ی عباس اکبرى - نشر سروش

4- خلق شخصیت‌هاى ماندگار - لیندا سینگر - ترجمه‌ی عباس اکبرى - نشر سروش

VIII) در زمینه‌ی فرهنگ‌ها و واژه‌نامه (مرحله‌ی سوم):

1- دانشنامه‌ی نظریه‌هاى ادبى معاصر - ایرنا ریما مکاریک - ترجمه‌ی محمد نبوى و مهران مهاجر - نشر آگه

2- زبان‌شناسى و ادبیات (تاریخچه‌ی چند اصطلاح ادبى)- کورش صفوى - هرمس

IX) در زمینه‌ی تاریخ نظریه و نقد ادبى (مرحله‌ی سوم):

1- نقد ادبى در قرن بیستم - ژان ایو تادیه - ترجمه‌ی مهشید نونهالى - نشر نیلوفر

2- تاریخ نقد ادبى - رنه ولک - ترجمه‌ی سعید ارباب شیرانى - نشر نیلوفر (6 جلد)

X) در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبى (مرحله‌ی پنجم):

1- بوطیقاى ساختارگرا - تزوتان تئودورف - ترجمه‌ی محمد نبوى - نشر آگه

2- زبان‌شناسى و نقد ادبى - راجر فالر، رومن یاکوبسون، دیوید لاج، پیتر برى - ترجمه‌ی مریم خوزان و حسین پاینده

3- نظریه‌ی رمان و ویژگى‌هاى رمان فارسى - محمدرفیع محمودیان- نشر هرمس

4- نقد تکوینى - لوسین گلدمن - ترجمه‌ی محمدتقى غیاثى - نشر نگاه

5- پیش‌درآمدى  بر نظریه‌ی ادبى -ترى ایگلتون - ترجمه‌ی عباس مخبر- نشر مرکز

6- درآمدى بر پژوهش نظریه‌ی ادبى - راجر وبستر - مجتبى ویسى - نشر سپیده‌ی سحر

7- روایت داستان - محمود فلکى - نشر بازتاب‌نگار

8- زندگى در دنیاى متن - پل ریکور - ترجمه‌ی بابک احمدى - نشر مرکز

XI) در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبى (مرحله‌ی ششم):

1- سمبولیسم - چارلز چدویک - ترجمه‌ی مهدى سحابى - نشر مرکز

2- کلاسیسیم - دُمینک سکرتان - ترجمه‌ی حسن افشار - نشر مرکز

3 - تخیل - آر. ال. برت - ترجمه‌ی مسعود جعفرى - نشر مرکز

4- طنز - آرتور پُلارد - ترجمه‌ی سعید سعیدپور-  نشر مرکز

5- درام - س. و. داوسن - ترجمه‌ی فیروزه مهاجر - نشر مرکز

6-ناتورالیسم - لیلیان فورست و پیتر اسکرین - ترجمه‌ی حسن افشار - نشر مرکز

7- رمانس - جیلین بیر - ترجمه‌ی سودابه دقیقى - نشر مرکز

8- رمانتیسم - لیلیان فورست - ترجمه‌ی مسعود جعفرى - نشر مرکز

9- رئالیسم - رمان به روایت رمان‌نویسان - میریام آلوت - نشر مرکز

10- دادائیسم و سوررئالیسم - سى. وى. اى. بیگزلى - ترجمه‌ی حسن افشار- نشر مرکز

11- استعاره - ترنس هاوکس - ترجمه‌ی فرزانه طاهرى - نشر مرکز

12- کمدى - ملوین مرچنت - ترجمه‌ی فیروزه مهاجر - نشر مرکز

13- اسطوره - ک. ک. روتون - ابوالقاسم اسماعیل‌پور - نشر مرکز

14- نظریه‌ی رمان - جورج لوکاچ - ترجمه‌ی حسن مرتضوى - نشر قصه

XII) در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبى (مرحله‌ی هفتم)

1- نشانه‌شناسى - پى‌یر گیرو - ترجمه‌ی محمد نبوى - نشر آگه

2- نگاهى تازه به معنى‌شناسى - فرانک. ر. پالمر - ترجمه‌ی کورش صفوى - نشر مرکز

3- هرمنوتیک فلسفى و نظریه‌ی گادامر - جوئل واینسهایمر - ترجمه‌ی مسعود علیا - نشر ققنوس

4- ساختار و تأویل متن - بابک احمدى - نشر مرکز

5- نظریه‌هاى روایت - والاس مارتین- ترجمه‌ی محمد شهبا - نشر هرمس

6- نظریه‌ی ادبى - یوهانس ویلهم برتنز - ترجمه‌ی فرزان سجودى - نشر آهنگ دیگر

7- داستان، ساختار، سبک و... - رابرت مک‌کى- ترجمه‌ی محمد گذرآبادى- انتشارات هرمس

8- راهنماى نظریه‌ی ادبى - رامان سلدون و پیتر ویدوسون - ترجمه‌ی عباس مخبر - نشر طرح نو

9- جستارهایى در باب رمان - میشل بوتور - ترجمه‌ی سعید شهرتاش - نشر سروش

10- مدرنیسم و پسامدرنیسم در ادبیات - انتخاب و ترجمه‌ی حسین پاینده- نشر روزنگار

11- جهان رمان - رولان بورنوف و رئال اوئله - ترجمه‌ی نازیلا خلخالى - نشر مرکز

12- قصه‌ی روان‌شناسى نو - لئون ایدل - ترجمه‌ی ناهید سرمد - نشر شباویز

13-گفتمان نقد - انتخاب و ترجمه‌ی حسین پاینده- نشر روزنگار

14- ادبیات پسامدرن - انتخاب و ترجمه‌ی پیام یزدانجو - نشر مرکز

15- بینامتنیت - انتخاب و ترجمه‌ی پیام یزدانجو - نشر مرکز

16- فلسفه‌ی بلاغت - ایور آرمسترانگ ریچاردز - ترجمه‌ی على محمدى آسیابادى - نشر قطره

17- تحلیل نقد - نورتروپ فراى - ترجمه‌ی صالح حسینى - نشر نیلوفر

18- زبان‌شناسى و آسیب‌شناسى زبان - رضا نیلى - نشر هرمس

XIII)‌ در حوزه‌ی نقد و نظریه‌ی ادبى (مرحله‌ی هشتم) دوره‌ی تکمیلى:

1- ارتباط کلامى - جرالد میلر - ترجمه‌ی على ذکاوتى قراگزلو - نشر سروش

2- مدرنیسم - انتخاب و ترجمه‌ی حسنعلى نوذرى - نشر نقش‌جهان

3- پست‌مدرنیسم - انتخاب و ترجمه‌ی حسنعلى نوذرى - نشر نقش‌جهان

4- تبارشناسى پست‌مدرنیسم - انتخاب و ترجمه‌ی على اصغر قره‌باغى - دفتر پژوهش‌هاى فرهنگى

5- واژگان و اصطلاحات فرهنگى - انتخاب و ترجمه‌ی على‌اصغر قره‌باغى - پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامى

6- پست‌مدرنیسم - انتخاب و ترجمه‌ی گروه مترجمان - زیر نظر عبدالکریم رشیدیان - نشر نى

7- پنجاه متفکر معاصر - جان لچت - ترجمه‌ی محسن حکیمى - نشر خجسته

8- فلسفه‌ی فرانسه در قرن بیستم - اریک ماتیوز - ترجمه‌ی محسن حکیمى - نشر ققنوس

9 - ضمیر پنهان - کارل گوستاو یونگ - ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل‌پور - نشر کاروان

10 - رؤیاها - کارل گوستاو یونگ - ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل‌پور - نشر کاروان

11 - علم هرمنوتیک - ریچارد پالمر - محمدسعید حنایى کاشانى - نشر هرمس

منبع:http://www.jenopari.com