http://vazna.com
مترجم: هومن قاپچی
رپ، عنصری از فرهنگ و موسیقی «هیپهاپ» (hip hop)
است که به ارائه ی زبان ریتمیک و بازی با کلمات خاص اطلاق میشود. در
نحوهی نگارش انگلیسی کلمه ی رپ، آنرا مخفف واژگان مختلفی از قبیل "شعر
ریتمیک آفریقایی"، "شعر و ریتم"، "شعر موزون با استفاده از ریتم"، "زخم
زبان شعر"، "نژاد همیشه پویا " و یا "اشعار مرتبط با ریتم" دانستهاند.
ناگفته پیداست که در تمامی این واژهها موارد مشترکی مانند سرعت زیاد و
تغییر فرمهای بلند موسیقایی به چشم میخورد که به منظور تأثیرگذاری و زدن
ضربه به کار رفته است.
واژهی «رپ» در ادبیات انگلیسی از قرن شانزدهم میلادی استفاده
شد و از اوایل قرن هجدهم معنای "گفتار" را نیز با خود به یدک کشید.
در
سال ١٩٦٠ این معنای گفتاری به لهجهی خاص آمرکایی- آفریقایی گفته شد که
انگلیسی را با کلمات سریع و شکسته ادا میکرد. چندی نگذشت که این واژه
برای نامیدن سبک موسیقی خاصی به کار رفت. اجرای موسیقی رپ میتوانست به هر
دو حالت همراه با ضربآهنگ و یا بدون همراهی موزیک باشد.
از
لحاظ سبکشناسی، رپ شاخههای مختلف گفتار، شعر، نثر و آهنگ را در بر
میگیرد. این گونه رپ که در واقع از گریوتها * (شاعران بومی) قسمت غربی
آفریقا و سبک کاراییب به دست آمده است، ریشههایی نیز در زبان بومی کهن
اسکاتلندی دارد. به عنوان مثال، دربارهی رپ در زمان کهن میتوان به بازی
«لیمریک» (limerick)
اشاره کرد. نوعی بازی قدیمی اسکاتلندی که در زمان نوشیدن شراب اجرا میشد
و در آن هر فرد موظف بود با سرودن شعری توهینآمیز به شخص مقابلاش هجوم
برده و او را سر جایاش بنشاند، و مسلما ً فرد بازنده باید پول میز را
پرداخت میکرد. مثال دیگر «پیرت اِ بول» puirt a beul است که نوعی "موسیقی دهانی" اسکاتلندی
بوده و از اجداد پرکاشنهای دهانی امروز به حساب میآید.
تأثیر
موسیقی اسکاتلندی و ایرلندی بر هیپهاپ به طور قطع مشخص نیست، حال آنکه
فعلا ً به صورت مجازی میپذیریم که تمامی بنیانگذاران این فرهنگ،
آفریقایی- آمریکایی بودهاند. موسیقی بنیادی – بومی آمریکا از تلفیق
موسیقی آفریقایی و سلتی در جنوب آمریکا نشأت گرفته و شامل ریتمهای
آفریقایی، ملودیهای اسکاتلندی و برخی بداههخوانیهاست. حقیقتا ً میتوان
تمام سبکهای موسیقی آمریکایی، از بلوگراس بگیر تا «بلوز» blues، «جاز» jazz، «راک» rock ، «فانک» funk و «کانتری»country را
پایهگذاری شده روی این نوع موسیقی دانست. تنها موسیقی که با کاهش میزان
ملودی و تأکید بیشتر روی ریتم از این جریان تبعیت نکرد و راه خود را در
پیش گرفت، موسیقی هیپهاپ بود.
در دههی ٧٠ میلادی، موسیقی رپ با کسانی مانند کول هرک Kool Herc درمجالس
خیابانی محلهی برانکس در نیویورک شکل گرفت و موسیقی هیپ هاپ را از همهی
جهات توسعه داد. به وجود آمدن پیستهای رقص نیز از عوارض همین مجالس
خیابانی بود و از آن پس سنت جدیدی مبنی بر این که هر بار شخص متفاوتی به
عنوان "مسئول آن شب" انتخاب شده و به همراه دی. جی. به روی صحنه رود
پایهگذاری شد، تا در این برنامهها به مجلس گردانی و گرم کردن حاضرین
بپردازد. با گذشت زمان، این اجراهای روی صحنهی طولانیتر و پیچیدهتر شد
و در تلاقی با شعر به زبان محاوره شکل «رپ» را به خود گرفت.
از
همان ابتدا نیز فرهنگ هیپهاپ، تلفیق صداها و عناصر مختلف را در خود ذخیره
داشت. همانگونه که تکههای باقیماندهی فانک شالودهی هیپهاپ اولیه شد،
کرافت ورک و دیگر هنرمندان در زمینهی تکنو به پیدایش رپ خدمت کردند.
در دههی ۸٠ میلادی، با اقبال عمومی گروههایی چون ران دی ام
سی Run-D-M-C موج
وسیعی از موسیقی رپ اقتصادی به وجود آمد. در سالهای پایانی دههی نود،
هیپهاپ، دیگر جزو انواع مختلف موسیقی شناخته شده و به عنوان یک اصل در
آنها پذیرفته شده بود. رپ هیپهاپ زیر زمینی از سال ٢٠٠٠ با ریتمهای
پیچیده، اوزان مختلف، فرمهای متنوع شعری و بازی مبدعانه با کلمات همراه
شد. ترانههای رپ زندگی خیابان را به دنیای موسیقی کشاند و با بهرهگیری
از اصطلاحات محاوره وفاداری خود را به فرهنگ هیپهاپ
نشان داد. نژاد، اقتصاد، مسایل اجتماعی و جنسیت از موضوعات محبوب در
ترانههای رپ به شمار میآیند. موسیقی رپْ هیپهاپ از بسیاری نظرات به
ریشهها و اصلهای آفریقاییاش باز میگردد. قرنها پیش از آنکه اصلا ً
ایالات متحدهای وجود داشته باشد، شاعران بومی آفریقای جنوبی اشعار و
داستانهایشان را به صورت موزون و با استفاده از سازهای کوبهای مختلف
ارائه میکردند.
به
علت فاصله ی زمانی زیادی که در این میان وجود دارد، بررسی رابطهی دقیق
بین موسیقی رپ و ترانهسراها در گذشته امکان پذیر نیست، اما کمابیش شواهدی
مبنی بر وجود این رابطهها در دسترس است. تاریخچه، منبع و منشأ این
ترانهها هر چه که بود، با خوانندگان امروزی رپ و خوانندگان کلامی ارتباط
عمیقی برقرار کرد.
موسیقی «بلوز» (Blues) که
از ترانههای کارگری و روحیات زمان برده داری بر میخاست، بسیار تحت تأثیر
سنتهای موسیقی قسمت غرب آفریقا قرار گرفت و برای نخستین بار توسط
"سیاهان" و عدهی اندکی از سفیدپوستان در دلتای رود میسیسیپی و از لحاظ
تاریخی در همان سالهای «بیانیهی آزادی» به اجرا
درآمد. الیاه والد Elijah Wald، آهنگساز و موسیقیشناس بلوز که به
دریافت جایزهی گرمی Grammy
نیز نائل شده است، به همراه بسیاری دیگر بحثی را پیرامون این که بلوز از
همان سالهای اولیهی دههی ٢٠ به جنبش ِ رپ و معترض تبدیل شده است، پیش
کشید. والد تا بدان جا پیش رفت که هیپ هاپ را "بلوز در قید حیات" خواند.
فرم موسیقی جاز که خود به نوعی تکامل یافتهی بلوز و دیگر
سنتهای موسیقی آفریقایی بود، از آغاز قرن ٢٠ شکل گرفت. جان سوبول John Sobol،
آهنگساز و ترانهسرای جاز، معتقد است که رپ، هم از لحاظ سبک و هم از جهت
فرم، شباهت زیادی به مراحل تکامل جاز دارد. در اواسط قرن ٢٠، فرهنگ موسیقی
کاراییب تحتِ تأثیر تغییراتی در موسیقی آمریکا قرار گرفت. در سالهای
دههی ٥٠ تا ٧٠ میلادی، نوادههای بردگان کاراییب در جاماییکا مشغول تلفیق
سبکهای موسیقی بومی خود با جاز، سول Soul، راک و بلوز بودند. مسألهای که بعدها
موجب پیدایش رگیها یا راگها reggae))
نوعی موسیقی محبوب در غرب هندوستان با ریتمهای مهیج و سریع و سالنهای
رقص در جاماییکا شد. چندی نگذشت که در سال ١٩٥٦ دی- جیها شروع به اجرای
موسیقی رپ با ترانهها و داستانهای قهرمانانهی آفریقایی به همراه
ضربآهنگهای دوتایی جامائیکایی کردند. آنان این جنبش را «رپ» نامیدند،
واژهای که پیشتر به معنای "بحث و تبادل نظر با لحن غیر رسمی" در جامعهی
آمریکایی- آفریقایی جا افتاده بود.
١٩٦۸ ضبط نخستین آهنگ رپ
نخستین آهنگ رپ با ویژگیهایی که ما امروز میشناسیم
(ترانههای ریتمیک روی ضرب فانک Funk
)، پیش از شروع جنبش هیپ هاپ و شناخته شدن رپ به عنوان واژهای متداول و
مرسوم، ساخته شد. آهنگی که بیتردید تمام ویژگیهای رپ را در خود جای داده
بود. "حالا قضاوت میشه" ((Here Come The Judge نام آهنگی بود که توسط پیگ میت مارخام
Pigmeat markham در سال ١٩٦۸ اجرا شد و ردهی نوزدهم
برترینها روی بیل بوردهای آمریکا و انگلستان را از آن خود کرد.
١٩٧٠
در
این سال، سالنهای رقص در جاماییکا به همان اندازهی دیسکوهای خارجی با
ترانههای معترض و لحن محاورهی جاز رونق گرفته و حرکت تازهای از «رپ» را
در هیپهاپ به وجود آوردند. جیل اسکات هرون Gil Scott-heron آهنگساز و ترانهسرای جاز که آثاری مانند "انقلاب گزارش
نخواهد شد"The Revolution Will Not Be Televised ، "دروازهی آب، بلوز قسمت ٢: معذرت
میخوایم آمریکا" H2OGate Blues Part 2: We Beg Your Pardon America
و یوهانسبوررگ را در کارنامهی خود دارد به این برههی زمانی در موسیقی رپ
اشاره کرده و مطالبی را دربارهی تأثیر این مسأله روی موسیقیدانهای رپ
نوشته است. هرون نخستین آلبوم خود را در سال ١٩٧٠ به بازار عرضه کرد. در
عین همانندی با وی در سبک، آخرین دسته از شاعرانی که در سال ١٩٦٩ پا به
عرصه گذاشته بودند، اشعار سیاسیشان را با ضربهای درام و سازهای دیگر
متداول در رپ همراه کردند. آلبوم مشترکی که این گروه در سال ١٩٧٠ به بازار
ارائه کرد جزو ده اثر برتر “top ten” آن سال قرار گرفت.
دی جی کول هرک Kool Herc
یکی از نخستین رپرها در اوایل دورهی هیپهاپ و در اواخر دههی ٧٠ میلادی
بود. هرک، که یک مهاجر جاماییکایی بود، در مجالس و مهمانیهای خود برای
حاضرین فرمهای سادهی رپ را اجرا میکرد. چنان چه خود وی در مصاحبهاش درسال ۸٩ تشریح کرد:
"یمیای حقیقی از جاماییکا میآید. در جاماییکا موسیقی آمریکایی
گوش میدادم و هنرمند محبوب من جیمز براون James Brown بود. وقتی به اینجا آمدم فقط کافی
بود موسیقیام را در سبک آمریکاییاش ارائه کنم. همین."
گرچه
رپ در موسیقی هیپهاپ با دی. جی.ها آغاز شد، امروزه دیگر بسیاری از
هنرمندان رپ از فرم دی. جی. برای ارائهی اثرشان استفاده نمیکنند. کول
هرک در این زمینه کوک لا راک * Coke La Rock را مثال میزند.
تا
اواخر ١٩٧٩ هیپهاپ در تمام نیویورک پخش شده و به برنامههای رادیویی نیز
راه یافته بود. آهنگسازان رپ به طور گستردهای آهنگهای مطابق با موسیقی
پاپ مینوشتند و در آنها ریتمهای دنبالهْدار ایجاد میکردند.
مله مل Melle Mel از گروه "پنج
عصبانی Furious Five "
یکی از مخترعین و مبدعین اولیهی رپ محسوب میشود. شاید دو آهنگ رپ که در
سال ٧٩ توسط دو آهنگساز مجزا ضبط شدند، از نخستین ترانههای رپ در عرصهی
هیپهاپ باشند. یکی آهنگ کینگ تیم 3 (King Team Three) توسط گروه فت بک و دیگری " لذت
رپها" توسط گروه شوگرهیل گنگ Sugar Hill Gang که در همان سال رتبهی سی و ششم را در
نمودار موسیقیهای محبوب آمریکایی به دست آورد.
١٩۸٠
از
دههی ٧٠ تا اوایل دههی ۸٠ میلادی، مله مل با استفاده از محتوای سیاسی-
اجتماعی اشعار و نحوهی خلاق بازی با کلمات، مسیر جدیدی را فرا روی
خوانندگان رپ گشود. ترانهسرایی هیپهاپ نیز با محبوبیت "جهنم ِ برپا شده"
Raising Hell توسط گروه ران دی ام سی (Run D M C)
، بزرگترین تحول تاریخیاش را به خود دید. این آلبوم که در اواسط دههی
۸٠ به بازار آمد بیشتر به خاطر تلفیق فرم رپ و راک و همچنین همکاری گروه
با گروه اروسمیت Aerosmith در آهنگ Walk This Way بود. این آلبوم لحن
خشن و سنگین را وارد هیپهاپ کرده ودر آن ران دی ام
سی هم چنان ترانههای پرخاشگرانهاش را فریاد میکرد.
دههی
۸٠ میلادی، موج عظیمی از رپ اقتصادی را به خود دید که با خودش موفقیت و
محبوبیت بینالمللی به همراه داشت. موسیقی رپ ذات گذشتهی خود را مجددا ً
باز یافت و به حاشیهی شهرها و حومهی آنها خزید. نخستین آهنگ رپ دههی
۸٠ «خلسه، Rapture» بود که به تبعیت از شوگر هیل گنگ The Sugar Hill
Gang ساخته شده بود.
موسیقی
رپ در آن زمان، همچنان که طرفداران خود را در اقلیت حفظ میکرد، مشغول
جذب طرفداران جدیدی نیز برای خود بود. این دهه به مکاتب قدیمی هیپهاپ و
کسانی مانند «ال ال کول جی» L L Cool J، «پابلیک انمی» Public Enemy و گروه سفید پوست ِ «بیستی بویز»Beastie Boys ، که به نوعی سردمداران آن دوره از
موسیقی به حساب میآمدند، تعلق داشت. به این دوره، دوران طلایی هیپهاپ
نیز میگویند.
رپ
در اوایل دههی ۸٠ بیشتر حول محور ارتقای شخصیت کاذب میگشت. میزان
طلاهایی که فرد به خود میآویخت یا رابطهای که با زنان داشت، نوعی افتخار
برایاش محسوب میشد. در چنین شرایطی پابلیک انمی Public Enemy با آلبوم Yo! Bum Rush the Show عقاید سیاسی اجتماعیاش را با صدای
بلند تکرار میکرد. هنرمندان دیگری مانند برادران جنگلی Jungle Brothers نیز از آفریقا به عنوان منبع
الهامشان بهره میجستند. در سال ١٩۸٧ گروه رپ N.W.A نخستین آلبوم خود را با نام N.W.A and the Posse به بازار عرضه کرد که خوانندگانی چون
دکتر دِر ِ Dr. Dre، آیس کیوب Ice Cube، ایزی ای EASY E و مک رن Mc Ren آنرا همراهی میکردند. از این آلبوم
به عنوان نخستین جهش از دوران طلایی به «رپ گانگستر» gangsta rap و «جی- فانک» G-funk یاد می شود.
١٩٩٠
در
دههی ٩٠ میلادی، رپ با تحولات بسیاری رو به رو شد. در حالیکه شعر رپ در
دههی ٨٠ از قواعد خاصی تبعیت کرده و تمهای مشخصی از لحاظ قافیه داشت، در
دههی ٩٠ خوانندگان رپ نه تنها از این قوانین تبعیت نکردند، بلکه
ترانههای خود را آزادتر از پیش سرودند و در عوض فرم موسیقی رپ را
پیچیدهتر ساختند. در این دوران خوانندگانی چون وو تانگ کلن Wu-Tang Clan و نوتوریوس بی آِ جی Notorious B.I.G به نمایندگی از سبک خلیج شرقی * East Coast و کسانی مانند دکتر دِر ِ Dr. Dre و توپاک 2 Pac به نمایندگی از هیپهاپ خلیج غربی* West Coast hip hop
به اجرای برنامه میپرداختند. ویژگی بارز دیگر رپ در دههی ٩٠، این بود که
موسیقی از لحن شخصی خارج شده و به تجربههای خیابانی و مشکلات اجتماعی روی
آورد. البته این نحوهی تغییر در جهت گیری در خلیج شرقی بیشتر از خلیج
غربی دیده میشد. در این دهه رقابت و نبرد شدیدی بین نمایندگان هر دو موج
دیده میشود. عناد دیرینهای که شان پافی کومبز Sean "Puffy" Combs در شرق با
نوتوریوس بی آِ جی Notorious B.I.G، دکتر دِر ِ Dr. Dre و یا توپاک 2 Pacو اسنوپ داگ Snoop Dogg داشتند.
اندک
زمانی بعد، پیروی از سبک آزاد به یکی از ویژگیهای خلاقیت و قدرت در
موسیقی تبدیل شده و به دوئلی موسیقیایی تشبیه شد. سالهای میانی دههی ٩٠
میلادی با مرگ وحشیانهی توپاک شکور Tupac Shakur، نوتوریوس بی آِ جی Notorious B.I.G، فریکی تاه Freaky Tah و بیگ ال Big L همراه بود. در سالهای پایانی دههی
٩٠، هیپهاپ به طرز گستردهای در جریان اصلی موسیقی پذیرفته شده بود.
تصویر
خوانندههای مذکر رپ در آن زمان، تصویر کسیست که در پوشش خود از رنگهای
قرمز و زرد و سبز استفاده میکند. همواره جینهای تا پایین باسن میپوشد
طوری که زیرْپوشش معلوم باشد و از پیراهنهای بلند و یا چند سایز بزرگتر
استفاده میکند. این طرز پوشش بعدها به متن ترانههای زیر زمینی رپ نیز
سرایت کرد و نحوهی لباس پوشیدن طبقات پایین توسط خوانندههای بالانشین
مردود اعلام شد. چندی نگذشت که ترانههای زیر زمینی رپ علاوه بر این نوع
پوشش، به مسایل خیابانی، فرهنگهای مختلف، خشونت، اعتیاد و تجاوز پرداختند.
٢٠٠٠
هیپهاپ در بازخوانی معاصر بسیار تحتِ تأثیر فرمهای دیگر
موسیقی قرار گرفت. ریمیکسها (remix) و باز خوانی قطعات قدیمی با فرمهای
جدید مرسوم شد. تأثیرگذاری بینالمللی رپ افزایش یافت و سبکهای مختلف
مانند هایفی Hyphy، تریپهاپ Trip hop و گرایم Grime
شکل گرفت. رپ در شمال، جنوب و غرب آمریکا محبوبیت گستردهای پیدا کرد و
برای نخستین بار به تمام بازارهای محصولات فرهنگی دنیا وارد گشت. با وجود
این پیشرفت چشمگیر اقتصادی و رشد موسیقی، بسیاری از هنرمندان از جمله NAS ادعا کردند که "هیپهاپ مرده است."
بسیاری از خوانندگان رپ نیز به این دلیل که "طرفداران سابق، دیگر رپ
گوش نمیکنند،" از عرصهی این موسیقی کناره گرفتند.
نگارش و نحوهی نوشتار
سبکهای قافیه
جدای از لحن و وزن صدای یک ام.سی. MC
یا خوانندهی رپ و بیان ریتمیک وی، عنصر اصلی دیگری نیز در خواندن مؤثر
است که ما از آن به عنوان "قافیه" یاد میکنیم. در شعر کلاسیک، قافیههایی
که از بخشهای زیاد و بلند آوایی تشکیل شده باشند غریب به نظر میرسند،
حال آنکه قابلیت اجرای چنین بخشهایی در موسیقی رپ همواره مورد توجه بوده
و به ارزش این نوع موسیقی افزوده است. رپ به تنهایی قادر به اجرای تمام
فرمهای شعری کهن مانند واج آرایی، هم صدایی، همآهنگی، نیمقافیه و وزن
میباشد. بسیاری از خوانندگان مطرح رپ به خاطر سبک خاص قافیهپردازی خود
معروف هستند. جوئلز سانتانا Juelz Santana همیشه از قافیههای کامل و هم آوایی
ها میپرهیزد و امینم Eminem درست در نقطهی
مقابل مایل به استفاده از قافیههای چند بخشی پیچیده بوده و یا راکیم Rakim که از بیان احساسی
استعاره و لحن راوی برای القای پیاماش استفاده میکند.
فن ادبی
خوانندگان رپ در ترانههایشان از
واج آرایی، تکرار، تشبیه، استعاره و بسیاری فرمهای دیگر کلمات که در متون
کهن دیده میشود، استفاده میکنند. خوانندگانی مانند فبیولس Fabulous و لیود بنکز Lyod Banks ترانههایی را نوشتهاند که در آنها
به تمامی از عنصر تشبیه استفاده شده است. کسانی مانند راکیم، جی زی آ GZA و جی زی JAY-Z
نیز به استفاده از استعاره در ترانههایشان شهرت دارند. در بیشتر مواقع
نیز از واجآرایی برای وارد کردن لحن طنز به ترانه استفاده میشود.
لحن و گفتار
بسیاری از طرفداران هیپهاپ معتقدند که دایرهی واژگان وسیع
یکی از ویژگیهای بارز خوانندهی رپ است. کول مو دی Kool Moe Dee
ادعا می کند که هر بار با استفاده از واژههای زیاد و پیچیده طرفداران
قدیمی خود را راضی نگه میدارد. در هر حال رپ چه مختص به منطقهای خاص
بوده و چه وجههای بینالمللی داشته باشد، مشتمل بر واژگانیست که تماما ً
به خودش تعلق دارد. برخی خوانندگان مانند وو تانگ کلن Wu-Tang Clan
همواره از الگوی خاصی تبعیت کرده و دایرهی واژگانی خاص را در طول دوران
خوانندگی خود دنبال میکنند. اصطلاحاتی که همواره روی زبان آفریقایی –
آمریکایی و بالعکس تأثیرگذار بوده است.
هر ناحیهای با استفاده از خوانندگاناش، اصطلاحات خاص فرهنگ
خود را وارد هیپهاپ کرده است. در بی اریا Bay Area : مک دی آر ای Mac Dreو ای چهل E-40 ، در هوستون: شامیلیونر Chamillionaire و پائول وال Paul Wall، در آتلانتا: اوت کست OutKast ، لیل جن LIL JON و تی آی T.I. و در کنتاکی: نپی
روتز Nappy Roots را میتوان نام برد.
چگونگی اجرای یک آهنگ هم به سلیقهی شخصی خواننده بستگی دارد.
به عنوان مثال: جی زی ای G.Z.A با استفاده از استعاره و زبان مصور، ام اف دوم M F DOOM باتشبیههای پیاپی
و تو پک 2pac با بیان صریح و روشن محاورهای منظور
خود را بیان می کند.
محوریت موضوع
ریشهی
موسیقی هیپهاپ به شهر نیویورک در دههی ٧٠ میلادی باز میگردد که بعدها
در کلان شهرهای شرق و غرب ایالات متحده ادامه مییابد. عنصری که همواره در
قافیههای رپ وجود داشته و اصل آن به ذات هیپهاپ باز میگردد، عنصر «جدل»
Struggle
است. این بحث، جدال یا مشاجرهی لفظی معمولا ً بر سر مسایل شخصی یا مالی
بوده و به عنوان مثال برای تصاحب یک دختر یا پرداخت مبلغی پول در میگرفته
است. با آهنگ «پیام» The Message که توسط مله مل Melle mel نوشته شده و توسط گرند مستر فلشGrand Master Flash و فیوریس فایو Furious Five به اجرا در آمد، «جدل» با معنای
متفاوتی وارد دنیای رپ شد و آن معنا "مصائب و مشکلات مشترک اقلیتها"
بود.
اصل اینگونه ترانههای سیاسی – اجتماعی به
شعر معترض آن دوره و شاعرانی مانند جیل اسکات هرون Gil Scott-Heron
باز میگردد. آهنگ «پیام» پیشگام ورود مسایل سیاسی به ترانههای هیپهاپ
بود و برای نخستین بار مسألهای غیر از مسایل شخصی را مطرح کرد. در دوران
طلایی هیپهاپ، پابلیک انمی Public Enemy به ظهور رسید که عمدهی تمرکزش روی
مسایل سیاسی و اجتماعی بود. از خوانندگان خلیج شرقی هیپهاپ که
مسایل سیاسی اجتماعی را وارد ترانههایشان کردند میتوان به موس دف Mos Def ، طالیب کوئلی Talib Kweli، جی زی Jay-Z ، نس Nas و دِد پهرز Dead Prez اشاره کرد.
ام سی لینکس Emcee Lynx، کوپ The Coup، پاریس و مایکل فرانتی Michael Franti همتایان غربی این خوانندگان را تشکیل
میدادند.
بقیهی خوانندگان رپ دید انتقادی کمتری نسبت به جامعه داشتند و
حتی در ترانههای خود به موضوعاتی مانند "جنایت و کشت
و کشتار" میپرداختند. اسکولی دی Schoolly D نخستین خوانندهی رپی بود که دربارهی
قتل و جنایت خواند. چند سال بعد وی آیس تی Ice T را تحت تأثیر قرار داد که بیشتر
ترانههایاش گانگستر بودند. رپ گانگستر به خاطر NWA و خلق جنایتکارانهی KRS-One مطرح شد. پس از مرگ اسکات لا راک
Scott La Rock، دی جی ِ گروه، کی آر اس وان KRS-One
تصمیم به سرودن دربارهی خشونت در هیپهاپ گرفت و وظیفهی خود را متهم
کردن خشونت و نوشتن دربارهی موضوعات طبقه بندیهای اجتماعی دانست.
بسیاری
از سیاستمداران، اصحاب رسانه و رهبران دینی خوانندگان رپ را به تزریق
فرهنگ خشونت و بی بند و باری به ذهن طرفدارانشان محکوم کردند. حال آن که
تمام خوانندگان رپ زیر چتر چنین اتهامی قرار نمیگیرند و هستند کسانی که
با موضوعات متفاوتی مانند هیپهاپ مسیحی Christian Hip Hop
میخوانند. در مقابل بی بند و باری های رپ گانگستر، برخی از رپها امروزه
توجه عمدهای به مسایل دینی و اعتقادی دارند. موفقترین و مطرحترین فرم
رپ مذهبی، رپ مسیحی Christian Rap است. جدای از مسیحیت، گروهی مذهبی
اعتقادی با نام فایو پرسنت نی شن Five Percent Nation بیشترین محبوبیت را در میان رپهای
اعتقادی – مذهبی از آن خود کرده است. هنرمندانی همچون رکیم Rakimو اعضای گروههای وو تانگ کلن Wu-Tang Clan، برند نوبیان Brand Nubian، ایکس کلن X-Clan و بوستا رایمز Busta Rhymes در توزیع عقاید و جهانبینی این گروه
موفق بودهاند.
«قافیههای مجلسی» (Party Rhymes)،
قافیههایی هستند که برای تهییج حاضران در محل اجرای موسیقی به کار
میروند و احیا کنندهی سنتی قدیمی در موسیقی هیپهاپ هستند. برخی
خوانندگان رپ در ترانههای خود علاوه بر رپهای مجلسی
از دو موضوع عشق و س.ک.س نیز استفاده میکنند.
از خوانندگان رپی که حول موضوع عشق میخوانند می توان به
اسپونی جی Spoonie Gee در گروه تری چرس تری Treacherous Three، بیگ ددی کین Big Daddy Kane، هوی دی Heavy D و ال ال کول جی LL Cool J اشاره کرد.
تو لایو کرو Live Crew و میامی باس Miami Bass نیز از آن دسته
گروههایی هستند که به خاطر استفادهی فراوان از محتوای جنسی و مستهجن
مدتهاست در آمریکا ممنوع اعلام شدهاند.
اجرا
سلاست و روانی
اجرای صحیح رپ و سلیس بودناش با وزن، عروض و سرعت قطعه قیاس
میشود. منظور از عروض Cadence
در این جا پویایی در الگوهای ریتم است. علاوه بر روباتو (تغییر در تمپو
برای بیان بهتر) عروض میتواند به کاهش سرعت قطعه یا ریتارداندو کمک کند.
خوانندگان قدیمی رپ از عروضهای ساده در قطعات استفاده میکردند، حال آن
که اوزان پیچیده در دوران طلایی هیپهاپ از محبوبیت بیشتری برخوردار شد.
رپهای محبوب امروز مانند متد من Method Man، اسنوپ داگ Snoop Dogg *، بون ثاگز- ن- هارمونی Bone Thugs-n-Harmony، بوستا رایمز Busta Rhymes، بیگ پان Big Pun
و آندره ٣٠٠٠ قابلیت تغییر وزن با سرعت بالا و روانی مناسب را در
ضرباهنگهای مختلف دارند. یکی از راههای متداول برای اینکه خواننده یا
ام سی MC
متوجه شود که چگونه قطعهای را اجرا کند این است که قافیه را به صورتی
بنویسد که در آن کلمات استرس دار و تأکیدی روی ضرباهنگ قرار گرفته و لحن
به صورت آهنگینتری درآید.
گاه توانایی خواندن رپ به صورت سریع و واضح نوعی مهارت به حساب
میآید. در برخی از زیر شاخههای هیپهاپ مانند chopped and screwed تمایل بیشتر به سمت سرعتهای پایین
است. جالب است بدانید که رکورد بیشترین سرعت در خواندن رپ متعلق به ربل
ایکس دی Rebel XD خوانندهی شیکاگویی است که در تاریخ
٢٧ جولای ٢٠٠٧، ۸٥٢ هجا را در مدت ٤٢ ثانیه گفت. مک دلی کیت MC Delicate ، خوانندهی رپ کنیایی نیز دیگر
خوانندهایست که قادر به خواندن چندین هجای ترکیبی پیچیده در چند ثانیهی
کوتاه است.
برای
اجرای کلامی به صورت قوی، یک خوانندهی رپ باید با دستگاههای صوتی خود
آشنا بوده و روی تنفس خود کنترل داشته باشد. لازم است که وی چگونگی ایجاد
مکث در کلام را دانسته و با اغراق در ادای کلمات حالت طنز به اثرش ببخشد.
برخی خوانندگان رپ گاه به اجرای ملودی با دهان میپردازند.
عاشق مصری EGYPTIAN LOVER نخستین خوانندهی
رپ است که با استفاده از این شیوه به اجرای ملودی سر صحنه پرداخت.
خوانندگان محبوبی همچون فیفتی سنت50 Cent و
جا رول Ja Rule همیشه ملودی کمرنگی را نیز با اثرشان
همراه میکنند و کسانی مانند سی- لو Cee-Lo با استفاده از ملودی روی ضربآهنگ به
اثر خود هارمونی میبخشند.
گروه غربی بون ثاگز- ن- هارمونی Bone Thugs-n-Harmony
یکی از نخستین گروههایی بود که به خاطر سرعت بالای آهنگها و رعایت ملودی
و هارمونی در آثارش شهرت داشت. آن چه که امروزه توسط گروه دو ار دای Do or Die نیز ادامه پیدا
کرده است. نیت داگ Nate Dogg، خوانندهی گروه ٢١٣ نیز از دیگر
رپهایست که از این قاعده پیروی میکند.
رپ به شیوه ی آزاد Freestyle Rapping
دو نوع رپ به شیوهی آزاد وجود دارد: یکی با خوانش از روی متن
و دیگری بدون تبعیت از هیچ قانونی که در آن
خواننده فیالبداهه ترانههایی را به اجرا در میآورد. در رپ به شیوهی
آزاد بسیاری از خوانندگان رپ چندین بار خطوط قدیمی را
در لابهلای ترانه تکرار کرده که به گونهای ترجیع بند شعرشان محسوب
میشود.
رپ جدالی یا رقابتی Battle Rapping
رپ رقابتی یا Battle Rapping
که شیوهای آزاد از رپ محسوب میشود، رقابت دو یا چند خوانندهی رپ در
خواندن مقابل تماشاچیان است. تاریخچهی اهانت به دوستان یا آشنایان یک فرد
در قافیهی ترانه به گروه دوزنز The Dozens
باز میگردد و خارج از دنیای موسیقی معروفترین جلوهی آن در مسابقات بوکس
محمد علی کلی یافت میشود. برندهی این رقابت توسط تماشاچیان یا داوران
منتخب مشخص میشود. بنا به گفتهی کول مو دی Kool Moe Dee،
یک خوانندهی رپ در رقابت به جای تأکید روی نقاط قوت خود، نقاط ضعف طرف
مقابل را پیدا کرده و از طریق آن ضربه میزند. گاهی برنامههای تلویزیونی
مانند 106 and Park در کانال BET و DFX در MTV این اجراها را به صورت زنده پخش
میکنند.
رپ رقابتی، بیرون از جامعهی آفریقایی آمریکایی با فیلم 8 Mile امینم * مطرح شد. قویترین خوانندههای رپ رقابتی برنامهی خود را
کاملا به صورت freestyle
اجرا میکنند. یکی از مهمترین نکات در رپ رقابتی این است که شخص قادر
باشد نظرش را دربارهی طرف مقابل، نحوهی لباس پوشیدناش و چگونگی صحبت
کردناش بیان کند.
تأثیر و فشار جامعه Social impact
نژاد و طبقهی اجتماعی Race and Class
بنا
به سرشماری رسمی دولت ایالات متحده در سال ٢٠٠٠، سه چهارم جمعیت این کشور
سفیدپوست بوده و سیاهان یک هشتم کل جمعیت را تشکیل میدهند. این در
حالیست که اکثر خوانندگان مطرح رپ در آمریکا سیاه پوست هستند. برخی این
تمایز را خوب و لازم میدانند. کانی وست Kanye West
، خوانندهی معروف آمریکایی، میگوید: "من از موسیقیای که در آن سفید
پوستان سعی میکنند سیاه به نظر بیایند متنفرم. موسیقی سفیدی که من
میپسندم تماما ً سفید است. "
بسیاری
نیز با این نظر مخالفاند و معتقدند پس از گذشت چهار دهه از جنبشهای حقوق
داخلی، این گونه تبعیضهای نژادی نامتداول و نامرسوم هستند. از امینم Eminem، اسوپ راک Aesop Rock، آر ای ده راگد من R.A. The Rugged Man و گروه انگلیسی استریتز The Streets میتوان به عنوان خوانندگان سفید پوست
موسیقی رپ یاد کرد.
رپ چیکانو Chicano rap
رپ چیکانو Chicano rap زیر مجموعهای از موسیقی هیپهاپ، رپ
لاتین و رپ خیابانی gangsta rap است که برخی ویژگیهای فرهنگ غرب و
جنوب غربی آمریکایی- مکزیکی را در خود داشته و توسط خوانندگان مکزیکی –
آمریکایی اجرا میشود.
نخستین خوانندهی مطرح در رپ چیکانو، کید فراست Kid Frost بود که آلبوم وی با نام "Hispanic Causing Panic" در سال ١٩٩٠ در جهان غوغا کرده و توجه
همگان را به رپ چیکانو جلب کرد.
ملو من ایس Mellow Man Ace
نخستین خوانندهی لاتین بود که در آلبوم ۸٩ به صورت دو زبانه قطعاتی را
اجرا کرد. گر چه «ملو من» شدیدا ً از اصطلاحات چیکانو در لهجهی شرق
لسآنجلسیاش استفاده میکرد، اما «کید فراست» معتقد بود که وی ریشهی
مکزیکی نداشته و صرفا ً از اصطلاحاتی در این زبان استفاده میکند.
با قطعهی "Mentirosa"،
«ملو من» که دیگر "پدرخواندهی رپ لاتین" لقب گرفته بود، مرکز توجه جریان
اصلی موسیقی را به سمت قافیهی اسپانگلیش (اسپانیایی- انگلیسی) کشاند. از
سایپرس هیل Cypress Hill
*، گروهی که ملومن ایس قبل از مستقل خواندناش در آن فعالیت میکرد، نیز
به عنوان گروه رپ چیکانویی یاد میشود که در ترانههایاش از اصطلاحات
محبوب مکزیک و چیکانو استفاده میکند.
یکی از مشهورترین خوانندگان رپ چیکانو، امروزه لیل راب Lil Rob از شهر ساندیهگو است که قطعهی
شبهای تابستان "Summer Nights" وی با استقبال زیادی مواجه شد و بارها
از طریق برنامههای رادیویی و تلویزیونی پخش گردید.
بسیاری
از خوانندگان رپ چیکانو تحت تأثیر شدید تاریخ مکزیک قرار داشته و از
تمهایی استفاده میکنند که مربوط به اهالی مکزیکی با چیکانویی در آمریکا
و مکزیک است. رپ چیکانو بیشترین طرفداراناش را از میان شنوندگان هیپهاپ
یافته و در ژاپن نیز با استقبال گستردهای مواجه شده است. اگر چه رپ
چیکانو به طور گسترده از رسانهها پخش نشده و نسبت به گروههای دیگر رپ از
شهرت کمتری برخوردار است؛ با این حال به خاطر سفرهای زیاد خوانندگان این
سبک و توجه بینظیرشان به هواداران و تماشاچیان، رپ چیکانو همواره هم از
لحاظ مادی تأمین شده و هم راه خودش را در جریانات موسیقیایی پیدا کرده است.
جنسیت و تمایلات جنسی Gender and s.e.x.u.a.l.i.t.y
تقریبا
ً تمامی خوانندگان مشهور رپ وضعیت تمایل جنسی خود را طبیعی و علاقهمند به
جنس مخالف میدانند. در فرهنگ هیپهاپ نیز "انزجار از هم ج.ن.س.بازی" به
چشم میخورد. این امر تا به آن جا پیش میرود که «کانی وست» Kanye West در برخی از تِمهایش این انزجار را به
روشنی بیان میکند.
گرچه اکثر خوانندگان رپ مذکر هستند، در بین
آنان نام زنانی مانند لارین هیل Lauryn Hill، ام سی لایت MC Lyte، لیل کیم Lil' Kim، میسی الیوت Missy Elliott، کویین لطیفا ً Queen Latifah، دا برات Da Brat، ایو Eve، فاکسی براون Foxy Brown و لیزا لوپز Lisa Lopes نیز به چشم میخورد.
اشتقاقها و تأثیرات Derivatives and influence
در طول تاریخ هیپهاپ سبکهای موسیقی جدیدی همواره توسعه
یافتهاند. در ژانرهایی مانند رپ کور rapcore شاهد تلفیق آواز رپ با موسیقی راک،
متال و پانک هستیم. در هیپ هاوس hip house نیز تلفیق رپ با سبکهای دیگر موسیقی
مدِّ نظر است. ترکیب با ژانرهای دیسکو: مانند دی جی هالیوود DJ Hollywood، جاز: گنگ استار Gang Starr، موج نو یا new wave: بلوندی، فانک: گروه فت بک Fatback Band، آر اند بی معاصر: مری جی بلیج
Mary J. Blige، و حتی فرم رقصهای ژاپنی در این
موارد به چشم میخورد.
بهانگرا Bhangra نیز سبک موسیقی محبوبی در پنجاب هند
است که تا کنون چندین بار با رگی Reggae یا راگ و هیپهاپ تلفیق شده است.
مشهورترین آهنگ در این ژانر قطعهی "Mundian to Bach Ke" or "Beware the Boys" بود که توسط ام سی پنجابی Panjabi MC و جی زی Jay-Z به اجرا در آمد.
□
پینوشتها:
* توپاک آمور شکور معروف به توپاک (Pac 2) خوانندهی سبک رپ، شاعر و بازیگر اهل
آمریکا در ١٦ ژوئن ١٩٧١به دنیا آمد. آفنی مادر او عضو
گروه پلنگهای سیاه (Black Panthers
) بود. وقتی که او باردار توپاک بود، به علت بمب گذاری به ٣٠ سال زندان
محکوم شد. ولی بدون وکیل، از خودش دفاع کرد و یک ماه قبل از تولد توپاک از
زندان آزاد شد. توپاک که تا سال ٩٤ پدرش را نمیشناخت طبق عقاید گروه
«پلنگهای سیاه» بزرگ شد. او به همراه مادر و خواهر ناتنیاش در فقر بزرگ
شد و باید به جاهای مختلف نیویورک پناه میآورد. به همین دلیل همیشه
دوستهای کمی داشت و همیشه به فکر شعر گفتن و نوشتن خاطره بود. در اواخر ۱۹۹۱، توپاک ۲۰ ساله با آلبوماش به نام "2Pacalypse Now" مشهور شد. خیلی از آهنگها مشکلات
نژاد پرستی و زندگی در حاشیه ی شهرها را مطرح میکرد. آلبوم بعدی توپاک به
نام "Strictly My N.I.G.G.A.Z" بود و در آهنگهای "Hit I Get Around" و "Keep Ya Head Up"
خودش را یک آدم خشن معرفی کرد. توپاک به همراه دوستاناش به نامهای بیگ
سایک، ماکادوشیس و برادر ناتنی خودش موپریم آلبوم بعدی خودش را به اسم "Thug Life " با کمپانی اینتر اسکوپ در ٩٥ بیرون
داد. در زمانی که توپاک در زندان بود، آلبوم دیگر او
به نام "Me Against The World"
منتشر شد. توپاک تنها خوانندهای بود که وقتی در زندان بود، آلبومش در
برترینها شمارهی ۱ بود. در همین زمان با کیشا موریس که مدت زیادی بود با
هم نامزد بودند هم ازدواج کرد. در اکتبر پس از ۸ ماه زندان، توپاک با کمک
رییس دیت رو رکوردز - سوگ نایت - از زندان بیرون آمد. سوگ برای آزادی
توپاک ١٫٤ میلیون دلار پرداخت کرد و توپاک هم مجبور شد که سه آلبوم برای
دیت رو بسازد. بنابراین پس از آزادیاش بلافاصله شروع به کار کردن کرد و
در ٩٦ ، آلبوم "All Eyes On Me" را بیرون داد. آخرین آلبومی که توپاک
بیرون داد، The Don Killuminati
بود که ٢ ماه پس از مرگ او منتشر شد. در خیلی از آهنگهای این آلبوم مرگ
خود را پیش بینی کرده بود. میگویند که ساخت این آلبوم ٧ روز طول کشید و
مهمترین آهنگ آن "Hail Mary"
در نیم ساعت ساخته شد. توپاک، پس از این تماشای یک مسابقهی بوکس بین مایک
تایسن و بروک سلدون، با شلیک چند گلوله از یک کادیلاک درلاس وگاس در
نوادا، در ٧ سپتامبر ٩٦ به آسیب رسید و پس از ٦ روز در بیمارستان دانشگاه
نوادا وقتی که تنها ٢٥ سال داشت، درگذشت. در ١٤ نوامبر ٢٠٠٣ نیز فیلمی
دربارهی او به نام "Tupac : Resurrection " ساخته شد که زندگیاش را با صدای
خودش روایت میکرد.
* اسنوپ داگ (Snoop Dogg)
با اسم واقعی کلوین کوردوزار بروداس جونیور خواننده و تهیه کنندهی سبک رپ
آمریکاییست. وی از خوانندگان سیاهپوست موسیقی رپ تبهکاری و گانگستری
است. او در روز ٢٠ اکتبر ١٩٧١ در Long beach ، California به دنیا آمد. نام اصلی او Calvin Cordozar Broadus ماست. مادر او در کودکی او را با نام Snoopy صدا میکرد و او نام Snoop Doggy Dogg را به عنوان نام هنری خود برگزید (که
بعدها به Snoop Dogg
تغییر کرد). او بعد از اینکه از دبیرستان فارغالتحصیل شد، سه سال با
پلیس به خاطر مواد مخدر و شرارت درگیر بود و مرتب به زندان میافتاد. او
در این سالها، به خواندن رپ مشغول شد و با دوست خود Warren G که برادر ناتنی Dr. Dre بود، آهنگهای خود را به صورت غیر
حرفهای میساختند. به این صورت بود که او با Dr. Dre آشنا شد و آهنگ فیلم Deep covec را با همدیگر ساختند، سپس آلبوم Chronic هم با شراکت Snoop در بعضی آهنگها آماده شد... در
نوامبر سال ١٩٩٣ آلبوم D.o.g.g.y.s.t.y.l.e را از استودیوی Deat Row Records بیرون داد. این آلبوم اولین آلبوم رپ
بود که شمارهی یک در لیستهای موسیقی شد و رپ را از حالت سکون در آورد.
آهنگهای What's my name و Gin and juice به Top ten راه یافتند و آلبوم چندین ماه در لیست
برترینها ماند. در ١٩٩٤ هم در فیلم Murder Was the Case چند آهنگ اجرا کرد. اسنوپ داگ در سال
٩٦ آلبوم Doggfather را بیرون داد. این آلبوم بدون کمک Dr. Dre ساخته شد، چون او قبلا ٌ Death Row Records را ترک کرده بود. ( این آلبوم را با
کمک Daz و DJ Pooh ساخت.) در سال 2000 هم آلبوم The Last Meal را ساخت. Dr Dre حدود 4 سال بر روی آهنگسازی این
آلبوم کار کرد.
* گروهِ هیپهاپ لاتین- آمریکایی سایپرس هیل (Cypress Hill)، از ناحیه South Gate
واقع در کالیفرنیا، اولین گروه رپ لاتین بود که با فروش آلبومهایاش به
موقعیتِ پلاتینوم (فروش یک میلیون نسخه) و مولتی- پلاتینوم (فروش چندین
میلیون نسخه) دست یافت و به همین ترتیب به خوشفروشترین گروه لاتین رپ
مبدل شد. یکی از جنبههای محبوبیت این گروه سرسپردگی آنها به قانونی کردن
مصرف ماریجواناست. DJ ماگز (DJ Muggs)، بی-ریل (B-Real)، سن داگ (Sen Dog) و اریک بوبو (Eric Bobo) اعضای این گروه هستند.
*
چند مجلهی بزرگ امریکایی کار خود را به هیپهاپ اختصاص دادهاند که از
جملهی آنها میتوان به «منبع»، «اکس اکس ال» و «وایب» اشاره کرد. در
گذشته، بی ای تی برای مدتها تنها تلویزیونی بود که برنامههای هیپهاپ را
پخش میکرد، اما در سالهای اخیر کانالهای جاز همچون وی اچ ١ و ام تی وی
بیش از هر ژانر دیگری به پخش برنامههای هیپهاپ پرداختهاند. بسیاری از
شهرها بهطور مستقل خبرنامههای هیپهاپ دارند و این در حالیست که
درتعدادی از کشورها مجلههای هیپهاپ در سطح تیراژ ملی منتشر میشوند. قرن
بیستویکم با ظهور رسانههای آنلاین همراه شده است و امروزه سایتهای
طرفدارهیپهاپ هر روزه خبرهای دنیای هیپهاپ را بطور جامع پوشش میدهند.
* مارشال بروس مترز سوم (معروف به امینم ) خواننده
آمریکایی در ١٧ اکتبر ٧٣ در ایالت میزوری در نزدیکی خیابان ایت مایل در
دیترویت در ایالت میشیگان آمریکا متولد شد. او در نوامبر سال ٢٠٠٢ فیلم
هشت مایل 8 mile
را به طرفداران خود عرضه کرد. وی برنده جایزههای اسکار و گرمی بوده است و
یکی از خوانندگان محبوب امروز در سبک رپ به شمار میرود. او با دوست دوران
کودکی اش کیمبرلی ازدواج کرد و دختری به نام هیلی دارد. او تا کنون ٢ بار
از کیمبرلی جدا شده است. از آلبومهای وی میتوان بیپایان ٩٧، مارشال
مترز ال پی ٢٠٠٠، نمایش امینم ٢٠٠٢، دوباره! دوباره! ٢٠٠٤ و امینم تقدیم میکند: داوطلبان دوباره
خدمت ٢٠٠٦ را نام برد.
* کوک لا راک Coke La Rock خوانندهی قدیمی رپ آمریکایی است که
از وی به عنوان نخستین ام سی MC یا خوانندهی رپ در
زمینهی هیپهاپ یاد می شود. او کار خود را با دی جی کول هرک DJ Kool Herc،
مهاجر جاماییکایی آغاز کرد. هرک که مبدع هیپهاپ نیز نام گرفته است، به
همراه کوک لا راک عناصر موسیقی و ضربآهنگهای جاماییکایی را گرد هم آورد
و تقسیمات و فرم های جدیدی را وارد موسیقی آمریکا نمود. لا راک به همراه
کلارک کنت Clark Kent چنین ویژگیهایی را در موسیقی خود
وارد کرده و آهنگهایآش را با فرم فانک، دیسکو و soul ادغام کرد. در دههی ٧٠ لاراک
محبوبترین خوانندهی رپ در سرتاسر نیویورک بود.
سلام عیدت مبارک.وبلاگت خیلی قشنگه.رایستی پیش ماهم بیا ومنو با اسم قاجاریه لینک کن.